Als je een hart- of vaataandoening hebt, moet je vaak een of meerdere medicijnen gebruiken. Deze medicijnen zijn bijvoorbeeld om je bloeddruk te verlagen, je hart rustiger te laten werken of om een hartaanval of beroerte te voorkomen. Misschien vind je het spannend om met nieuwe medicijnen te beginnen. Veel mensen hebben vragen over bijwerkingen. Maar wat is het precies? Onder bijwerkingen verstaan we onbedoelde klachten door medicijnen.
Alle medicijnen zijn uitgebreid getest of ze veilig zijn en of ze goed werken. Er wordt met veel aandacht beoordeeld of de voordelen groter zijn dan de risico’s. Toch kunnen medicijnen bijwerkingen hebben. In dit artikel leggen we uit hoe bijwerkingen ontstaan en geven we tips wat je kunt doen als je bijwerkingen ervaart.
Waarom kunnen medicijnen bijwerkingen veroorzaken?
Werking van het medicijn
Door de werking van medicijnen kunnen bijwerkingen ontstaan. Neem als voorbeeld antistollingsmedicatie. Deze medicijnen zorgen ervoor dat je bloed minder snel stolt. Dit helpt om bloedstolsels (propjes) te voorkomen, waardoor je minder kans hebt op een hartaanval of beroerte. Maar doordat je bloed minder snel stolt, kan het langer duren voordat een wondje dichtgaat. En je kunt sneller blauwe plekken krijgen. Het wondje dat niet snel dicht gaat en de blauwe plekken noem je bijwerkingen van dit medicijn.
Meerdere processen
De werkzame stof regelt een proces in je lichaam waardoor je klachten zouden moeten verminderen. Soms kan een werkzame stof meerdere processen regelen, wat bijwerkingen kan geven. Een voorbeeld van een medicijn dat meerdere processen regelt is een bètablokker. Bètablokkers regelen twee processen: ze vertragen je hartslag en verlagen je bloeddruk. Dit is goed als je én een hoge bloeddruk én een hoge hartslag hebt. Maar als je alleen een hoge bloeddruk en een normale hartslag hebt, dan kan je hartslag te laag worden. Bij een te lage hartslag wordt er bij inspanning te weinig zuurstofrijk bloed door het lichaam gepompt. Hierdoor kan je vermoeid worden. Dit is een veelvoorkomende bijwerking van bètablokkers.
Wisselwerking tussen medicijnen
Sommige medicijnen kunnen invloed op elkaar hebben als ze tegelijkertijd worden ingenomen. Wisselwerking heet dat. Door wisselwerking kunnen medicijnen minder effectief zijn of juist krachtiger werken, maar er kunnen ook bijwerkingen ontstaan. Apothekers controleren op mogelijke wisselwerkingen bij jouw medicijnen. Maar het is ook belangrijk om zelf aan je apotheek of arts te vertellen als je supplementen, kruidenmiddelen of zelfzorgmedicijnen van de drogist gebruikt. Hiermee kunnen ook wisselwerkingen namelijk met medicijnen optreden. Een voorbeeld hiervan is de combinatie van antistollingsmedicatie (bloedverdunners) met ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) zoals ibuprofen. Beide medicijnen kunnen het risico op bloedingen verhogen. Als je ze samen gebruikt, dan kan dit effect versterkt worden.
DNA-variaties en de invloed op medicijnwerking
De werkingen van medicijnen kan verschillen van persoon tot persoon door variaties in het DNA. Sommige DNA-variaties hebben impact op de snelheid waarmee je lichaam bepaalde medicijnen afbreekt. Hierdoor kan er meer of minder medicijn in het bloed blijven. Dit kan vervolgens invloed hebben op de effectiviteit en de bijwerkingen. Bij de meeste mensen worden de medicijnen op een normaal tempo door het lichaam afgebroken.
Nocebo-effect
Misschien heb je weleens gehoord van het placebo-effect. Het placebo-effect versterkt de werking van een medicijn als je verwacht dat het een positieve werking heeft. Er zijn onderzoeken geweest waarbij mensen een nepmedicijn kregen en toch positieve resultaten lieten zien. Omdat ze dachten dat dat ze een pil kregen die werkte. Het effect van positieve verwachtingen kan dus heel groot zijn.
Het nocebo-effect is het omgekeerde. Als je verwacht bijwerkingen te krijgen, dan kan je die ook sneller krijgen. Meerdere onderzoeken laten zien dat veel bijwerkingen van de cholesterolverlagers (statines) door het nocebo-effect komen. In deze studies kregen mensen evenveel bijwerkingen van een nep-pil als van een echte pil. Het effect van negatieve verwachtingen kan dus ook groot zijn. Het beste is dus om een positieve houding te hebben over je medicijnen.
Andere redenen
Er kunnen nog een heleboel andere redenen zijn waardoor je bijwerkingen ervaart. De reactie op een medicijn kan sterk verschillen van persoon tot persoon. Het kan bijvoorbeeld zijn dat jouw lichaam niet goed reageert op een bepaalde stof uit je medicijnen. Stop nooit zomaar met je medicijnen en bespreek je bijwerkingen met je behandelend arts of apotheker.
Hoe weet ik of ik een bijwerking heb of klachten van mijn aandoening?
Het kan lastig zijn om te bepalen of je nieuwe klachten door bijwerkingen van je medicijnen komen of door je aandoening zelf. Let goed op wanneer je klachten beginnen. Als ze zijn begonnen nadat je met een nieuw medicijn bent gestart of nadat de dosis is verhoogd, kunnen ze door het medicijn komen. Het bijhouden van een dagboek waarin je klachten en bijwerkingen noteert kan helpen. Dit kun je bespreken met je behandelend arts. Zo krijgen hij of zij meer inzicht in jouw ervaringen met bijwerkingen.
Ik maak me zorgen over bijwerkingen: waar kan ik meer informatie vinden?
Het is normaal om je zorgen te maken over bijwerkingen. Je ervaart waarschijnlijk ook al klachten van je aandoening. Veel hart- of vaatmedicijnen worden elke dag door miljoenen mensen geslikt. De meeste mensen ervaren gelukkig geen bijwerkingen. Iedereen reageert anders op medicijnen, dus als een vriend of familielid bijwerkingen heeft, betekent dit niet dat jij ze ook krijgt.
Als je meer wil weten over mogelijke bijwerkingen, lees dan de bijsluiter van je medicijnen. De bijsluiter bevat belangrijke informatie over mogelijke bijwerken en wat te doen als je daar last van krijgt. Je kan ook kijken op apotheek.nl. Daar vind je veel betrouwbare informatie van de apotheker over jouw medicijnen. Bijwerkingencentrum Lareb heeft ook veel informatie over bijwerkingen. Je kan daar ook je bijwerkingen melden.
Als je meer wil weten over veelvoorkomende bijwerkingen en het verloop daarvan, neem dan contact op met je behandelend arts of apotheker.
Wat te doen als je bijwerkingen hebt van medicijnen?
Soms beginnen bijwerkingen na de start van een nieuw medicijn en duren ze maar een paar dagen. Je lichaam moet dan nog even wennen aan de medicijnen. Als je problemen blijft houden, neem dan contact op met arts, apotheker of specialist. Stop nooit zomaar met je medicijnen. Je klachten van je aandoening kunnen dan weer terugkomen of de kans op een beroerte of een hartaanval kan groter worden.
Sommige mensen krijgen last van bepaalde bijwerkingen en vinden dit moeilijk om bespreekbaar te maken. Denk bijvoorbeeld aan minder zin hebben in seks. Of andere bijwerkingen rondom seksualiteit. Als je hiermee zit, maak het zeker bespreekbaar. Jouw arts krijgt deze vragen vaak en is gewend om over deze onderwerpen te praten. Heb je tips nodig om dit gesprek voor te bereiden? Lees onze tips voor het eerste gesprek met je (huis)arts en voor een controlegesprek met je arts.
Samen met je arts kan je bespreken wat het beste bij jouw situatie past. Soms is het mogelijk een lagere dosis te nemen of de inname over de dag te verspreiden. Als dat niet werkt, kun je misschien een ander medicijn proberen. Je arts kan soms je ook iets voorschrijven wat helpt tegen de bijwerkingen. Bijvoorbeeld iets tegen de misselijkheid. Soms kan het even duren voordat je de juiste oplossing vindt, je behandelend arts kan je hierbij helpen.
